Pedang Ummah di Ambang Jatuhnya Khilafah: Mustafa Sabri

“Bagaimana anta melihat diri anta pada masa hadapan?” tanya Nizam.

“Maksud anta?” saya kurang pasti.

“Mudah-mudahan pengajian sarjana anta selesai dan juga PhD. Di masa hadapan, apakah niche anta dalam dunia akademik?” soal Nizam.

“Amin… moga Allah maqbulkan doa dan harapan itu. Takut mahu membayangkannya. Perjalanan masih jauh. Tetapi semenjak di UIA lagi, ana cenderung mengkaji sejarah pemikiran, khususnya bersangkutan dengan Islah dan Tajdid. Reformation studies” saya menjelaskan.

“Luas tu” kata beliau.

“Apabila disebut tentang Islah dan Tajdid, kita selalunya berfikir tentang tokoh-tokoh di dunia Arab.  Tahtawi, Jamaluddin al-Afghani. Tetapi setiap sudut dunia Islam ada perjuangannya. Ana seperti biasa, fokus kepada Alam Turki. Dawlah Uthmaniyyah merupakan kuasa politik, serta komuniti yang berhadapan secara langsung dengan pemodenan dan dominasi Barat. Hajatnya adalah untuk mendalami Islah dan Tajdid di Alam Turki” saya memberitahu.

Jika diluaskan lagi Islah dan Tajdid itu kepada Alam Turki, dan terikat hanya kepada Dawlah Uthmaniyyah, maka pemetaan tokoh dan gerakan akan jadi lebih menarik. Banyak sampel percubaan umat mendepani pelbagai cabaran yang menguji survival Islam, dari semasa ke semasa.

Misalnya jika kita tinjau ke Asia Tengah, wilayah-wilayah bekas jajahan Soviet juga menyaksikan perjuangan yang perlu dihalusi. Kita ada nama-nama seperti ‘Abd al-Nasr Qusravi, Shihab al-Din al-Marjani, Riza al-Din b Fakhr al-Din dan Musa Jar Allah Bigiyev.

Gerakan intelektual dalam reformasi wilayah Kazan Tatar, memerlukan perhatian.

“Jauh tu” ujar Nizam.

“Betul. Buat masa ini, tumpuan ana adalah kepada Imam Birgivi. Dan mengukuhkan kefahaman terhadap tokoh-tokoh yang sedia dikenali. Antaranya ialah Sheikh Mustafa Sabri” saya menjawab.

“Di Malaysia ini, jika sebut Sheikh Mustafa Sabri, yang kita ulang-ulang hanyalah kata-kata beliau bahawa sekularisme adalah jalan pintas menuju riddah. Erdoğan sendiri sudah membawa satu dimensi lain terhadap sekularisme pada hari ini” ulas Nizam.

“Benar. Semua yang dinamik, jadi jumud apabila kaedah sekadar dihafal” saya menokok.

Mustafa Sabri dilahirkan pada tahun 1869 di bandar Tokat yang terletak di kawasan Anatolia Laut Hitam. Zaman kelahiran beliau adalah zaman yang menyaksikan Khilafah Othmaniyyah sedang merudum runtuh oleh seribu satu sebab yang ada pada masa itu. Pada tahun 1908, Sheikh Mustafa Sabri telah menjadi wakil rakyat bagi bandar Tokat di Meclis-i Mebusan iaitu Parlimen Kerajaan Othmaniyyah. Jawatan ini terhasil selepas kelantangan beliau menyuarakan pendapatnya di Majlis Tempatan Tokat, kampung halaman kelahiran beliau

Apabila Parti Hürriyet ve İtilaf memperolehi kuasa pemerintahan pada tahun 1919, kerajaan telah dibentuk di bawah kepimpinan Damad Farid Pasha. Sheikh Mustafa Sabri telah dilantik pada tahun 1920 menjadi Sheikh al-Islam. Mustafa Sabri kemudiannya dikenali sebagai Sheikh al-Islam Mustafa Sabri Efendi (gelaran Efendi diberikan mengikut tradisi kerajaan Othmaniyyah kepada ilmuan agama).

Semasa Perdana Menteri ketika itu melawat Paris bagi menghadiri suatu perhimpunan di sana, Mustafa Sabri telah dilantik sebagai pemangku yang mempengerusikan kerajaan. Semasa inilah pertembungan pendapat dan perbezaan fahaman telah meruncing di antara Mustafa Sabri dengan menteri-menteri yang lain sehingga beliau mengambil keputusan untuk meletakkan jawatan sebagai Sheikh al-Islam dan kemudiannya menubuhkan partinya sendiri yang juga dikenali sebagai Parti Hürriyet ve Itilaf tetapi Mu’tadil iaitu yang sederhana dan adil.

Perletakan jawatan beliau inilah yang mengundang hari-hari yang hitam di dalam hidupnya. Sadık Albayrak berkata, “Sheikh al-Islam Mustafa Sabri sentiasa menyeru kepada Syariah serta mahu menempatkan kalimah Allah di dalam pemerintahan dan masyarakat”.

Namun, Sheikh al-Islam Mustafa Sabri semasa itu menjadi minoriti yang menongkah arus. Beliau berhadapan dengan gelombang proses pembaratan yang amat dahsyat. Perlucutan Islam daripada pemerintahan dan kehidupan masyarakat berlaku dengan begitu drastik .

Realiti di masa itu tidak melemahkan semangat beliau. Mustafa Sabri terus komited menyuarakan Islam di mana-mana sahaja. Sedangkan pada masa itu kebanyakan Ulama sudah lemah upaya untuk berdiri tegak seiring dengan Mustafa Sabri.

Era itu menyaksikan bagaimana kaum wanita diseru untuk keluar dari rumah masih-masing dan bermusafir sebebas-bebasnya. Sheikh al-Islam dengan tegas dan lantang menyuarakan penentangannya terhadap usaha ‘pembebasan’ palsu ini. Ia lebih merupakan usaha pembebasan wanita dari ikatan agama dan mengungkaikan kemuliaan yang dikurniakan Islam kepada wanita selepas mereka terhina di zaman Jahiliyyah.

Pada tahun 1922, Mustafa Sabri telah dibuang negeri. Beliau telah bermusafir ke Yunan (Greece) dan telah mengumpulkan masyarakat Muslim Turki di kawasan Trakia (Thrace) serta menyatukan mereka. Beliau juga telah menerbitkan akhbar berbahasa Turki Othmaniyyah yang menggunakan huruf Arab dan akhbar tersebut diberi nama ‘Yarın’ bermakna ‘Esok’. Akhbar ini penuh memuatkan kritikan terhadap fahaman barat semasa itu terutamanya aliran Kemalisma yang dibawa oleh Atatürk, terutamanya proses menukar keperibadian umat Islam melalui proses pembaratan agresifnya. Majalah Yarın ini menjadi bahan kajian yang sangat penting kepada ahli sejarah yang mahu mengkaji idea-idea penentangan kepada Revolusi Ataturk.

Dari Greece, Mustafa Sabri telah bermusafir ke Mesir untuk menyebar luaskan seruan beliau. Kemudiannya beliau ke Hijaz, seterusnya kembali semula ke Mesir dan bermastautin di ibu kota Kaherah. Semasa di Kaherah, Sheikh al-Islam telah menyeru kepada sekalian umat Islam agar kembali kepada perlaksanaan Syariat Islam dan meninggalkan fahaman sekularisma yang semakin menular di dalam masyarakat. Kehadiran dan seruan Mustafa Sabri telah menggusarkan golongan sekular di Mesir yang pro Revolusi Atatürk.

Mustafa Sabri telah menghasilkan banyak buku di dalam Bahasa Turki dan Arab. Akan tetapi di kalangan hasil tulisan itu, kitabnya yang paling masyhur adalah Mauqif al-‘Aql wa al-‘Ilm wa al-‘Aalam min Rabb al-‘Alamin wa Ibadihi al-Mursalin (Kedudukan Akal, Ilmu dan Alam di Dalam Hubungannya Dengan Rabbul Alamin dan Para Rasul). Ia diterbitkan di Kaherah pada tahun 1950.

Salah sebuah buku karya beliau adalah buku ini yang bertajuk AL-NAKIR ‘ALA MUNKIRI AL-NI’MAH MIN AL-DIN WA AL-KHILAFAH WA AL-UMMAH (Sanggahan Terhadap Golongan Yang Memungkiri Nikmat Yang Dinikmati Daripada Agama, Khilafah dan Ummah). Buku ini saya beli pada 12 Ogos 2000 di Dar al-Ammar, Amman Jordan, dengan harga JD1.75.

MUSTAFA SABRI DAN MASALAH PEMISAHAN DI ANTARA AGAMA DAN POLITIK

Permasalahan ini adalah di antara permasalahan paling utama yang dibahaskan oleh Mustafa Sabri di dalam kitabnya Mauqif al-‘Aql wa al-‘Ilm wa al-‘Aalam min Rabb al-‘Alamin wa Ibadihi al-Mursalin. Mustafa Sabri memulakan perbahasan dengan menerangkan pandangan beliau tentang tulisan Dr. Haikal Pasha di dalam bukunya Hayat Muhammad. Kata Sheikh al-Islam, “Walaupun Islam di Mesir telah pun dipisahkan daripada negara dan kerajaan dengan membahagikan mahkamah kepada Mahkamah Syariah dan Sivil, serta mengeluarkan Sheikh al-Azhar daripada kabinet menteri dan sebagainya, namun Haikal Pasha mahukan pemisahan itu berlaku di dalam bentuk yang lebih terang iaitu dengan menghapuskan terus Islam daripada kedudukannya sebagai agama rasmi negara sebagaimana yang terjadi kepada Turki Baru (Turki di bawah kuasa Ataturk). Sheikh al-Islam Mustafa Sabri Efendi menegaskan bahawa seruan seperti itu adalah seruan yang mengeluarkan negara dari pegangan Islam. Sokongan masyarakat dengan mendokong kerajaan seperti ini juga adalah sokongan yang mengeluarkan mereka dari Islam. Dalam erti kata yang lain, seruan sedemikian rupa adalah seruan kepada murtadnya kerajaan dan murtadnya Ummah!

KESIMPULAN FIKRAH YANG DIPERJUANGKANNYA

Di antara isi penting fikrah yang diperjuangan oleh Sheikh al-Islam Mustafa Sabri Efendi, adalah seperti berikut:

1. Membangunkan umat Islam untuk bangkit menghapuskan segala anasir sekularisma serta pembaratan tamadun dan akhlak.
2. Berpegang teguh dengan jalan Ahl al-Sunnah wa al-Jamaah.
3. Mengembalikan Khilafah Islamiyyah.

Selain kitab Mauqif al-‘Aql wa al-‘Ilm wa al-‘Aalam min Rabb al-‘Alamin wa Ibadihi al-Mursalin,  di antara kitabnya yang juga terkenal adalah Dini Mucedditleri (Mujaddid-mujaddid Agama), Mes‘eletü Tercemet-il-Kur‘an (Masalah-masalah Terjemahan al-Quran), Savm Risâlesi (Risalah Puasa), El-Kavl-ül Fasl (Kata-kata Pemutus) dan lain-lain.

Semenjak sekian lama, Sheikh al-Islam Mustafa Sabri Efendi di mata pendokong Kemalisma, adalah seorang penjenayah yang mengancam negara. Beliau bersama sejumlah besar Ulama’ dan tokoh masyarakat telah dihukum dengan pelbagai peruntukan undang-undang. Ada yang dihukum bunuh, dipenjara dan ada juga yang dibuang negeri seperti Mustafa Sabri. Walau bagaimana pun semasa beliau berada di Mesir, Mustafa Sabri bersama-sama dengan 150 orang  yang lain telah ‘dikurniakan pengampunan’ oleh kerajaan Atatürk

Akan tetapi Mustafa Sabri menolaknya dan enggan pulang ke Turki sehinggalah beliau meninggal dunia di Mesir pada tahun 1954. Sheikh al-Islam Mustafa Sabri telah meninggal dunia selepas perjuangannya yang panjang. Usaha beliau mempertahankan Islam dan berkata TIDAK kepada segenap lapisan masyarakat yang sudah mabuk Kemalisma dan segala yang datang dari Barat.

Semoga Allah merahmati Sheikh al-Islam Mustafa Sabri Efendi yang menjadikan tulang empat keratnya sebagai tiang penahan rebah Ummah di kala musnahnya Khilafah.

Antara kata-kata Sheikh Mustafa Sabri semasa beliau dipujuk di Mesir agar mengurangkan serangannya terhadap Mustafa Kemal Ataturk:

إنه ليس من وظيفة العلماء محاباة العامة ومجاراة الدهماء

“Sesungguhnya bukanlah peranan ulama untuk menurut apa yang disukai oleh orang ramai atau menyokong kehendak golongan yang dungu!” [AL-NAKIR ‘ALA MUNKIRI AL-NI’MAH MIN AL-DIN WA AL-KHILAFAH WA AL-UMMAH]